Psixologiya – insan zehni, davranışı və emosiyalarını öyrənən elmdir. Bu elm sahəsi həm fərdi (şəxsi həyat, emosional vəziyyət, qərarvermə mexanizmi), həm də sosial (qrup davranışı, münasibətlər, təsir və inandırma üsulları) səviyyədə insanı dərk etməyə çalışır.
Bu ixtisas həm nəzəri, həm də praktik yönlərə sahibdir. Yəni bir psixoloq təkcə oxumur, o həm də dinləyir, müşahidə edir, təhlil edir və dəstək olur. Psixologiya bəzilərinin düşündüyü kimi yalnız “insanları sakitləşdirmək” və ya “problemli insanlara yardım etmək”dən ibarət deyil. Bu elm sahəsi, insan davranışlarını, düşüncələrini, emosiyalarını, fərdi və sosial münasibətlərini elmi əsaslarla öyrənir və izah etməyə çalışır. Əslində psixologiya – insanın özünü və başqalarını daha yaxşı anlaması üçün güclü bir vasitədir.
Psixologiya ixtisası – tələbələrə insan davranışlarını analiz etməyi, psixi sağlamlıq problemlərini anlamağı və uyğun müdaxilə metodlarını tətbiq etməyi öyrədən bir akademik sahədir. Bu sahədə təhsil alanlar yalnız terapevt olmaqla kifayətlənmir, onlar eyni zamanda elmi tədqiqatlar aparır, təhsil və təşkilat psixologiyası ilə məşğul olur, marketinq və HR sahələrində də çalışa bilirlər.
Hazırda Azərbaycanda psixologiya ixtisası üzrə təhsil verən bir neçə nüfuzlu ali təhsil müəssisəsi mövcuddur. Onlardan bəziləri:
Bakı Dövlət Universiteti (BDU) Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti (ADPU) Azərbaycan Tibb Universiteti (ATU) – klinik psixologiya istiqaməti ilə Xəzər Universiteti Azərbaycan Universiteti ADA Universiteti – bəzi fənlər psixoloji baza üzərində qurulub Bakı Slavyan Universiteti
Bu universitetlərdə tədrisin səviyyəsi, praktiki imkanlar və metodoloji yanaşmalar bir qədər fərqli ola bilər, lakin ümumi məqsəd dəyişmir: insanı anlamaq və dəstək verməyi öyrətmək.
Psixologiya üzrə təhsil alan tələbələr həm nəzəri, həm də praktik fənlərlə tanış olurlar. Aşağıdakılar ən çox tədris olunan fənlərdəndir:
Ümumi psixologiya İnkişaf psixologiyası Sosial psixologiya Təhsil psixologiyası Eksperimental psixologiya Abnormal (pozuntu) psixologiyası Psixodiaqnostika Psixoterapiya əsasları Psixopatologiya Statistik analiz və tədqiqat metodları
Əlbəttə! XXI əsr artıq “emosional zəkanın” önə çıxdığı dövrdür. Şirkətlər yalnız texniki bilik deyil, emosional intellekti yüksək olan işçilərə üstünlük verir. Məktəblər, klinikalar, təşkilatlar, startaplar psixoloji dəstəyi əhəmiyyətli sayır.
Cəmiyyətin psixoloji savadlılığı artdıqca psixoloqlara olan ehtiyac da artır. Təkcə klinik psixoloqlar yox, təşkilati psixoloqlar, idman psixoloqları, təhsil psixoloqları və konsultantlar da geniş sahələrdə işlə təmin oluna bilirlər.
Azərbaycanda yeni başlayan psixoloq üçün maaşlar təxminən 500–1000 AZN arasında dəyişir. Özəl klinikalarda və ya fərdi terapiya ilə məşğul olanlar bu məbləği daha da artıra bilirlər. Dövlət müəssisələrində maaş nisbətən aşağıdır, lakin təcrübə qazandıqca gəlir artır.
Xaricdə isə vəziyyət fərqlidir. Məsələn:
ABŞ: illik ortalama 70,000–100,000 USD Almaniya: 40,000–65,000 avro Türkiyə: aylıq 20,000–30,000 TL (özəl klinikalarda daha çox) Norveç, İsveç kimi Skandinaviya ölkələrində isə psixoloqlar çox yüksək rifah şəraitində və rəqabətli maaşlarla çalışırlar.
Psixoloq olmaq yalnız kitab oxumaqla deyil, insanı empati ilə anlamaqla, dinləməklə, təhlil etməklə mümkündür. Aşağıdakı xüsusiyyətlər bu sahədə uğur qazanmaq üçün vacibdir:
Yüksək dinləmə bacarığı Səbirli və empatik olmaq Tənqidi və analitik düşüncə Emosional sabitlik Etik məsuliyyət hissi Daim öyrənmək istəyi Fərqli insanlara və fikirlərə açıq olmaq
Əgər bu keyfiyyətlər səndə varsa, psixologiya yalnız bir peşə deyil, həyatın boyu sənə yol yoldaşı olacaq bir seçimdir.
Əgər bu sahədə daha dərindən bilik əldə etmək, beynəlxalq sertifikatlar qazanmaq və geniş təcrübə qazanmaq istəyirsənsə, xaricdə təhsil sənin üçün dəyərli bir fürsətdir.
Dünyanın bir çox ölkəsində psixologiya üzrə güclü universitetlər və proqramlar mövcuddur:
Xaricdə təhsil yalnız diplom deyil, eyni zamanda fərqli yanaşmaları görmək, beynəlxalq təcrübə qazanmaq və qlobal şəbəkəyə qoşulmaq üçün də mükəmməl bir fürsətdir. Əgər psixologiyanı sadəcə peşə kimi deyil, bir missiya kimi görürsənsə – bu yolu geniş baxışla getmək ən doğru qərardır.
Unutma: İnsanları anlamaq – dünyanı anlamağın ilk addımıdır. Əgər sən də bu yolda olmaq istəyirsənsə, psixologiya ixtisası və xaricdə təhsil sənin üçün gözəl bir başlanğıc ola bilər.
